publikacje książkowe (2)

Klasycy- kompozytorzy i muzycy, są dobrze opisani przez literatów i muzykologów. Jest w czym przebierać. Zacznę od kompendiów wiedzy, a mianowicie dwu tytułach: „Classical Music Tthe Great Composers And Their Masterworks” i „The Lives & Times Of The Great Composers”. Oba tytuły zostały przetłumaczone na język polski wydane wspaniale w ostatnich dekadach XXI wieku.

• John Stanley „Muzyka klasyczna. Wielcy kompozytorzy i ich arcydzieła” (wydawnictwo: Zysk i S-ka, rok wydania 2006).

---

W informacji wydawnictwa  czytamy:

„Książka ta jest interesująco i przystępnie napisanym przewodnikiem po ponad 800-letniej historii muzyki klasycznej. Ta nieoceniona publikacja encyklopedyczna bada tło historii muzyki, od XII-wiecznych, wykonywanych przez mnichów, chorałów gregoriańskich aż po utwory XXI-wiecznych wykonawców-wirtuozów. Najnowsze wydanie ukazuje się równocześnie w 14 krajach i obejmuje także najnowszych, nierzadko awangardowych twórców. Autorów zainteresowały okoliczności powstania i wpływ wielkich dzieł klasyki. Sedno publikacji stanowią szczegółowe analizy życia i twórczości ponad 150 kompozytorów – od tych największych i najsławniejszych, takich jak Bach, Beethoven czy Mozart, po mniej znanych, lecz utalentowanych i nierzadko wpływowych twórców (Franz Berwald, John Field czy Hugo Wolf). Przy omawianej sylwetce każdego kompozytora można znaleźć opisy specjalnie wybranych przez wydawców czasopisma „The Gramophone” nagrań, które mają dać czytelnikowi pogląd na całość dzieł skomponowanych przez danego twórcę. Dzięki tym nieocenionym wskazówkom czytelnik ma również szansę zainteresować się szerzej twórczością konkretnego autora oraz stworzyć na własny użytek wspaniałą kolekcję najświetniejszych utworów muzyki poważnej. „Muzyka klasyczna” omawia życie kompozytorów i ich dzieła w kontekście ruchów kulturowych i wydarzeń czasów, w których żyli, co pozwala lepiej zrozumieć tło każdej kompozycji. W ten sposób publikacja ta daje możliwość jedynej w swoim rodzaju, fascynującej podróży przez historię i kulturę Europy, a także pokazuje, jak muzyka, historia i sztuka stale się przeplatały, omawiając najrozmaitsze formy muzyczne- od najwcześniejszych, wykonywanych przez średniowiecznych mnichów chorałów, poprzez mocno związaną z barokową sztuką i architekturą operę, aż po najnowsze dzieła, zawdzięczające swe brzmienie komputerom. Muzyka klasyczna opowiada o dziejach Europy i dlatego powinna się znaleźć na półce nie tylko każdego melomana, lecz także każdego czytelnika zainteresowanego historią i sztuką. […] „Muzyka klasyczna” zasługuje na wielkie brawa. Swoją treścią obejmuje 800 lat oraz setki form i gatunków muzycznych – od śpiewu gregoriańskiego po operę – a w dodatku niezwykle przystępnym językiem tłumaczy trudne kwestie związane z muzyką poważną, którą w ten sposób przybliża słuchaczom o każdym stopniu zaawansowania muzycznego. Brawurowe wykonanie!” (Business Week, USA) „Byłoby cudownie, gdyby z tej książki mogli korzystać studenci wszystkich studiów humanistycznych”. (Ian Anderson,  BBC Scotland)”

• „Wielcy kompozytorzy i ich czasy” Michael Steen, przekład: Ewa Pankiewicz (Rebis Dom Wydawniczy, 2014 rok)

Wydawnictwo  tak opisało książkę:
„Wielcy kompozytorzy i ich czasy to panoramiczna, biograficzna historia gigantów muzyki poważnej. Każdy rozdział, choć spleciony z innymi, jest jednak odrębny i opisuje życie jednego lub kilku twórców na tle społecznym, politycznym, muzycznym i kulturalnym epoki. Na kartach tej książki spotkamy Bacha, statecznego mieszczanina, który większość swoich dzieł skomponował w atmosferze ożywionych dysput w luteranskim Lipsku, apodyktycznego Beethovena, genialnego Mozarta, i wielu, wielu innych. Michael Steen odsłania przed naszymi oczami żywy portret burzliwych czasów, w których działali ci genialni, a przecież niepozbawieni ludzkich wad twórcy. Jego dzieło, wiodąc czytelnika przez trzysta pięćdziesiąt lat historii Europy, wykracza znacznie poza sferę muzyki. Żywo, przystępnie napisana książka, jest wyjątkowym, bogato udokumentowanym kompendium wiedzy, a jednocześnie urzekającą lekturą, do której czytelnik będzie wielokrotnie powracać.”
Kompendium, które napisane przez Michaela Steena urealnia ikony muzyki klasycznej, które mogą być postrzegane jako osoby tak idealne, że aż nierealistyczne. Zbiór opowieści autor rozpoczął od lat dziewięćdziesiątych XVII wieku, kończy w pierwszej połowie minionego stulecia. Pierwsza część książki zarysowuje tło historyczne kształtowania się muzyki klasycznej z jej najważniejszych ośrodkami: Włochami i państwem niemieckim. Tu skupia się na informacjach dotyczących muzyki „późnobarokowej” i opery włoskiej. Dalsze rozdziały poświęcono już samym sylwetkom kompozytorów. Pisarza opisuje środowisko, z którego się wywodzili i w którym tworzyli i losy dzieł. Podaje anegdoty, ciekawostki i plotki. Książkę czyta się znakomicie, bo autor nie podaje informacji w stylu encyklopedycznym, choć mają jednak charakter publikacji naukowej.

Jak słuchać, informacje o kompozytorach i ich dziełach, ciekawostki… Wszystko, szerzej opracowane niż w encyklopedycznych wydaniach, znajdziemy w doskonale opracowanej serii „Przewodników” wydawanych od lat przez PWM (Polskie Wydawnictwo Muzyczne):

• „Przewodnik po muzyce koncertowej” został napisany przez trójkę wybitnych znawców tematu: Teresę Chylińską, Stanisława Haraschina i Macieja Jabłońskiego, a wydany przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. ”Przewodnik” ten przeznaczony jest dla melomanów słuchających kompozycje odgrywane w salach koncertowych, za pośrednictwem radia oraz z nagrań różnego rodzaju. Publikacja umożliwia przegląd najwybitniejszych i najczęściej u nas wykonywanych pozycji z zakresu polskiej i obcej literatury symfonicznej, koncertowej i oratoryjnej od wieku XVII po czasy najnowsze. Zawiera noty biograficzne, charakterystykę twórczości i wykaz ważniejszych dzieł danego kompozytora, oraz ich omówienie. „Przewodnik po muzyce koncertowej” wprowadza melomana w przystępny sposób w historię, atmosferę i budowę dzieł nie tylko tych najistotniejszych, ale też w te mniej popularne.
• „Przewodnik po muzyce kameralnej”. Autor: Danuta Gwizdalanka (PWM) „Hasła w przewodniku zawierają krótkie noty o kompozytorach, ich twórczości kameralnej, omówienia wybranych utworów i – jako atrakcyjne uzupełnienie – cytaty z recenzji, listów i sprawozdania osób będących świadkami powstawania dzieł.” (źródło opisu: PWM, 1996)
• „Przewodnik po muzyce fortepianowej”, autorstwa Marcina Tadeusza Łukaszewskiego (PWM) „jest przeznaczony głównie dla melomanów, którym może służyć do poszukiwania informacji o dziełach i kompozytorach muzyki fortepianowej. Książkę opracowano w taki sposób, aby mogła również być przydatna dla osób związanych zawodowo z muzyką (na przykład: pianistów, nauczycieli gry fortepianowej oraz teoretyków muzyki i muzykologów). Autor miał przede wszystkim na względzie prezentację kanonu literatury fortepianowej, przedstawił też sylwetki i twórczość fortepianową wybitnych kompozytorów polskich, a wśród nich także tych mniej znanych ogółowi słuchaczy. W „Przewodniku…” omówiono zarówno solowe utwory fortepianowe, kompozycje na dwa fortepiany i na cztery ręce, muzykę kameralną z udziałem fortepianu (od tria do nonetu) oraz dzieła na fortepian z towarzyszeniem orkiestry. W niektórych omówieniach wskazane są dostępne nagrania płytowe; dotyczy to szczególnie muzyki polskiej” (na podstawie informacji wydawcy)
• „Przewodnik po muzyce skrzypcowej” Jerzego Kusiaka (PWM) popularny przewodnik, który „jest jedynym leksykonem repertuaru skrzypcowego w literaturze polskiej. Autor z wielkim znawstwem dokonał wyboru dzieł i ich twórców, wyróżniając najważniejsze i najcenniejsze kompozycje funkcjonujące nie tylko w życiu koncertowym, ale także w pedagogice. Przewodnik z pewnością zainteresuje nie tylko skrzypków, ale także wielu melomanów, muzykologów czy kolekcjonerów płyt. Zaznajomienie się z zawartością książki pozwoli lepiej poznać i zrozumieć całą literaturę skrzypcową oraz jeszcze bardziej pokochać ten piękny instrument.” (na podstawie informacji wydawcy).
• „Przewodnik operowy” Józefa Kańskiego (PWN) zbiera wiadomości o znakomitych kompozytorach i ich operach. Autor w skrócie przedstawia treść dzieł, okoliczności powstania, pierwszą premierę….Lektura może stać się doskonałym przygotowaniem do spektaklu, pozwala nam skupić się bardziej na muzyce i ją zrozumieć. Do tego typu książek stale się wraca, zwłaszcza wówczas gdy zamierzamy lub już słuchamy dzieł operowych, choćby z płyt.
• „Przewodnik baletowy” Ireny Turskiej (PWM) omawia balety, ale tylko te o wysokich walorach muzycznych, choreograficznych i reżyserskich, ułożone w porządku alfabetycznym według tytułów. W „Przewodniku” znajdziemy świetnie opracowane streszczenia librett i planów choreograficznych, krótkie omówienie i charakterystykę baletów. Publikacja nie zapomina o twórcach baletów oraz o realizatorach baletów i odtwórcach głównych ról w spektaklach premierowych. Nowe wydania ”Przewodnika baletowego” Ireny Turskiej zostały poszerzone o kilkanaście nowych haseł autorstwa pani Joanny Skultety-Ramlau. Omawiają one balety powstałe w latach 80. i 90. XX wieku. Tekst uzupełniający, do haseł zamieszczonych w poprzednich wydaniach, opisuje kolejne wznowienia lub nowe inscenizacje oraz polskie wystawienia omawianych baletów.
• „Przewodnik operetkowy” Lucjana Kydryńskiego to kompendium wiedzy o lżejszym w charakterze teatrze muzycznym, a mianowicie: wodewilowym, operetce, musicalu. „Przewodnik” zawiera informacje o kompozytorach i omówienia najwybitniejszych pozycji światowego repertuaru z uwzględnieniem twórczości polskiej.

• „Przewodnik płytowy. Muzyka klasyczna na płytach kompaktowych” Janusz Łętowski (wydawnictwo Twój Styl). Autor, entuzjasta i kolekcjoner płyt, znakomity krytyk muzyczny określił, na które wydanie CD meloman (ten mniej doświadczony) powinien zwrócić uwagę. Autor dzieli się swoimi doświadczeniami kolekcjonera, charakteryzuje i niejako ocenia wykonawców, których sztukę utrwalono na płytach. W ten sposób doradza, nie bez własnych preferencji, wybór najcenniejszych nagrań. To poręczny „podpowiadacz” dla wszystkich miłośników muzyki klasycznej. Na pewno ułatwi wybór najlepszego wykonania spośród wielu nagrań wydanych w XX wieku, poza tym dostarczy podstawowych informacji o utworach, wykonawcach, dyrygentach i solistach.

Życie i dorobek wielkich twórców, którzy dziełami artystycznymi na trwałe zapisali się w dziejach kultury światowej, są zapisane w biografiach, dzięki którym możemy dowiedzieć się jak kształtowały się ich losy. To nie tylko życiorysy, daty, godziny z opisem tego, co miało miejsce z perspektywy bohatera danej książki biograficznej, ale również analiza (najczęściej) psychologicznego portretu człowieka, jego działań. Biografowie również portretują czas, epokę i miejsca. Miłośnikom muzyki klasycznej, zainteresowanych, wielkimi postaciami sceny muzycznej różnych epok, te fascynujące postaci są przybliżane- to źródło pamięci o losach tych, którzy swoim życiem wpłynęli na kształtowanie się świata.

Publikacje biograficzne omawiają historię dokonań artystycznych przez pryzmat życia jej najsłynniejszych przedstawicieli i ich wybitnych dzieł. Zawierają zwykle, oprócz stron stricte biograficznych: kalendaria, opisy dzieł, efektowny materiał ilustracyjny, rysunki, karykatury, fotografie, a więc mocno rozszerzają wiedzę jaka zdobywa meloman z innych źródeł np. typu encyklopedycznego.

W ramach literatury faktu podobną rolę co biografie spełniają autobiografie, a gdy autor jest tak znakomitym pisarzem co i artystą- muzykiem to tylko pozostaje nam- melomanom, te wspomnienia czytać z zapartym tchem. Taką udaną pozycją literacką, która odniosła olbrzymi sukces komercyjny, jest tytuł- „Moje młode lata” Arthura Rubinsteina, napisany w języku angielskim (oryginał: „My Young Years”) i przetłumaczony przez Tadeusza Szafara.

Artur Rubinstein wirtuoz fortepianu, ale przede wszystkim niezwykły człowiek, o bardzo barwnej osobowości, w swojej autobiografii opowiada ze swadą o sobie- mężczyźnie namiętnym; rozrzutnym i nierozsądnym. Dzięki tym szczerym wyznaniom staje się rzeczywistym i nam bliskim. Autor przywołuje z pamięci wszystkie te wydarzenia (czasami bardzo intymne!) z punktu widzenia człowieka, który z przysłowiowego „nie jednego pieca” jadł już chleb i doświadczył (prawie) wszystkiego w życiu. Opowieść o życiu jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych ludzi poprzedniego stulecia potrafi obudzić w czytelniku barwną wyobraźnię, bo swoje pamiętniki Rubinstein napisał w obrazowy sposób. To bodaj najlepsza autobiografia, a przynajmniej jedna z najlepszych jaka została wydana.

„Muzyka, a zwłaszcza muzyka skrzypiec, to dla mnie nici, które wiążą serca i umysły nie tylko w sensie symbolicznym, ale także w sposób bardzo konkretny. Muzyka, i w ogóle sztuka, nie jest czymś, z czego można zrezygnować. Nie można jej traktować jako bezużyteczny dodatek do ludzkiego życia” Yehudi Menuhin. Cytat pochodzi z książki „Skrzypce i Ja” autorstwa Yehudi Menuhina i Catherine  Meyer, która choć ma pewne znamiona opowieści autobiograficznej, mówi o instrumencie.

„Ta książka napisana przez Yehudi Menuhina znającego temat jak mało kto, uznanego mistrza skrzypiec, przedstawia fascynujące dzieje tego magicznego instrumentu. Jest tu także mowa o kompozytorach muzyki skrzypcowej, nauczyciela gry, lutnikach, wykonawcach, wszystkich tych, którzy – podobnie jak sam Menuhin – ulegli czarowi skrzypiec. Niczym współczesny Orfeusz, Menuhin od dzieciństwa podróżował po świecie muzyki, która dla niego samego była przesłaniem pokoju. Na kartach tej książki opisuje on długą drogę, jaką przebyły skrzypce od prostego łuku muzycznego do wersji Stradivardiego, od codziennego instrumentu służącego wędrownym grajkom, do koncertowych skrzypiec używanych w wielkich salach i filharmoniach. Menuhin wprowadza nas w świat zadziwiającej różnorodności dźwięków skrzypiec, których pojawienie się w narodowej muzyce wschodu i zachodu, w muzyce popularnej i ludowej, klasycznej i w jazzie, doprowadziło do ustalenia się repertuaru tego instrumentu. Pisząc stylem bardzo osobistym. Menuhin przeplata historie skrzypiec i skrzypków swoimi wspomnieniami dotyczącymi takich kompozytorów, jak Strawiński, Bartok, Elgar i Sibelius oraz wykonawców. Książka jest bogato ilustrowana, między innymi wizerunkami skrzypiec w malarstwie. Zamieszczono wiele portretów autora i innych kompozytorów i wykonawców. Książka „Skrzypce i ja” , dzięki słowom Yehudi Menuhina, przemówi mocnym głosem do wszystkich miłośników muzyki.” Cytat pochodzi z notatki wydawnictwa Arkady.

Szczególną pozycją jest książka nieodżałowanego Jerzego Waldorffa „Sekrety Polihymnii” (wydawnictwo Iskry z 1967 roku popełnilo błąd w tytule), wielokrotnie wznawiana z powodu jej popularności.

„Sekrety Polihymnii to najbardziej znana książka Jerzego Waldorffa, która cieszy się niesłabnąca popularnością i poczytnością wśród czytelników. To prawdziwe kompendium muzyczne (od historii instrumentów po anegdoty dotyczące baletu i jazzu) skrzące się erudycją, lekkością i dowcipem, które są charakterystyczne dla niezwyczajnego stylu autora. Waldorff – postać o wielkiej charyzmie i niezwykłej osobowości – był nie tylko mistrzem mowy polskiej, ale też mistrzem kunsztownej literackiej frazy. Jego żywiołem był język polski (nie tylko w mowie, ale i w piśmie), największą miłością zaś – muzyka. Sekrety Polihymnii są więc najpiękniejszym owocem owych dwóch życiowych namiętności Jerzego Waldorffa” (źródło opisu: Wydawnictwo Veda, 2012).