Rekomendowane wydawnictwa płytowe szeroko rozumianej klasyki
(rozdział dwudziesty czwarty)
W rozdziale 24. zaprezentuję parę ciekawych (rekomendowanych) tytułów z różnych epok, kompozycji znaczących dla historii muzyki i tych mniej wpływowych, ale nie mniej atrakcyjnych niż te najznakomitsze. Zacznę od Bacha…
- Zestaw 4 płyt CD: Johann Sebastian Bach– “La Musique d’ Orchestre” w wyk. Akademie für Alte Musik Berlin, został wydany przez wytwórnię Harmonia Mundi France w 1999 roku.
Akademie für Alte Musik Berlin zyskało uznanie jako jedna z najlepszych orkiestr kameralnych na świecie, grających na instrumentach historycznych. Gdy wytwórnia Harmonia Mundi wydawała zestaw “La Musique d’ Orchestre” zespół grał już ze sobą 17 lat, będąc stałym gościem w wiodących centrach muzycznych Europy- Wiedniu, Paryżu, Amsterdamie, Zurychu, Londynie i Brukseli, koncertując właściwie na całym świecie. Akademie für Alte Musik Berlin nagrywa wyłącznie dla Harmonia Mundi France od 1994 roku, a efekty ich współpracy są znaczące, bo potwierdzone licznymi międzynarodowymi nagrodami, w szczególności: Diapason d’Or, Cannes Classical Award, Gramophone Award i Edison Award.
Zestaw zawiera komplet Koncertów brandenburskich (BWV 1046–1051) i wszystkie cztery suity orkiestrowe (BWV 1066-1069) J.S.Bacha. Zbiór sześciu koncertów orkiestrowych ofiarowanych przez Bacha margrabiemu Brandenburgii Christianowi Ludwigowi w 1721, licząc prawdopodobnie na posadę u margrabiego. Skuteczność tego zabiegu była żadna, ale dla historii muzyki wielka, bowiem w Koncertach brandenburskich Bach eksperymentował z formą– gatunkiem koncertu instrumentalnego i tradycją concerto Grosso, a ponadto próbował form o różnej obsadzie dla osiągnięcia zmiennej kolorystyki brzmieniowej.
Suity orkiestrowe, przez Bacha nazywane uwerturami, były pod względem nazewnictwa adekwatne tylko do części pierwszej utrzymanej w stylu francuskiej uwertury. Uwertury, w formie suity składającej się z różnych tańców w francuskim stylu, były bardzo popularne w Niemczech za czasów Bacha, jednak kantor Lipska wykazywał nimi mniejsze zainteresowanie, a te które skomponował oferują syntezę stylu francuskiego i włoskiego. Bach ożywił ten gatunek- akcentując kontrasty, udoskonalając aranżację i wprowadzając element kontrapunktowy.
“La Musique d’ Orchestre” w wydaniu Harmonia Mundi wyróżnia się dobrym dźwiękiem z piękną klarownością barwy, bardzo żywym tempem. Nagranie Koncertów Brandenburskich i suit przez Altemusik Akademie jest dokładnie tym, czego szuka słuchacz (jak sądzę) w spektaklu, który dzięki wielkiej dbałości o melodię i równowagę fraz melodycznych zbliża się mocno do zgodności ze (prawdopodobnym) stylem okresu barokowego. Ta wyjątkowa muzykalność i wirtuozeria zarejestrowanych nagrań zespołu zapiera dech w piersiach. Pewno, że jest parę innych świetnych wyborów, choćby Jordi Savall czy Trevor Pinnock, ale jeśli ktoś uzna za pierwszy wybór zestaw w wykonaniu Akademie für Alte Berlin to pomyłki nie będzie.
- Sześciopłytowy zestaw „Dvorak Complete Symphonies & Concertos” z wykonawcami: Garrickiem Ohlssonem, Alisą Weilerstein, Frankiem Peterem Zimmermannem, Czech Philharmonic Orchestra pod dyr. Jirí Belohlávka został wydany przez Decca Records w 2014 roku.
Antonín Dvorák jeden z najpopularniejszych kompozytorów romantycznych, więc wybór części muzyki orkiestrowej Dvořáka jest dobrze reprezentowany przez znakomite interpretacje, na przykład Ančerla, Kubelíka, Neumanna, Peška, Šejny, Smetáčka czy Talicha prowadzących zespołem Czeskiej Filharmonii. Jednak kompilacje jego pełnych symfonii są rzadko wydawane. Decca przygotowała nagrania zrealizowane w Rudolfinum [1]; miejscu w którym rezyduje orkiestra od 1992 roku, ale i znanym ze znakomitej akustyki, która idealnie się nadaje do roli studia nagrań. Zresztą Supraphon wielokrotnie korzystał z sali Rudolfinum jako miejsca nagrań ze świetnym skutkiem.
W muzyce czeskiej wymagana jest subtelna, ale rozpoznawalna melodyka, słyszana właśnie w wykonaniach narodowości czeskiej, choć to subiektywne wrażenie, to w przypadku Jiří Bělohlávka dyrygującego narodową orkiestrą czeska „nuta” jest nawet wyraźniej obecna na każdym z występów utrwalonych na płycie.
Symfonia nr 1, nazywana „Zlonické Zvony” („Zlonickie dzwony”), w formie zgodnej z wzorcem symfonicznym z końca XIX wieku, z układem sonatowym z epoki klasycznej, ale z uwzględnieniem dramatycznego wyrazu charakterystycznego dla późniejszego okresu. W Symfonii słyszy się wpływy ludowe co bardzo dobrze wydobył Bělohlávek, szczególnie w trzeciej części (Allegretto), które brzmi to bardziej jak taniec słowiański. W Symfonii nr 2 wszystkie części zaczynają się od materiału wprowadzającego niezwiązanego z głównym tematem. Wstęp do części końcowej zawiera czterotonowy motyw, który Dvorák zacytuje około trzydzieści pięć lat później w swojej operze „Rusałka”. Kształtowanie tematów przez Bělohlávka jest nieskazitelne, co stwarza okazję do zanurzenia się w pięknej muzyce przez kilkanaście minut co najmniej. Trzecia część- Scherzo, nie ma klasycznej formy, to tylko długa, wesoła sekwencja motywów ludowych. A więc tańczmy, Czech Philharmonic Orchestra zaprasza! Symfonia nr 3 jako jedyne dzieło wśród symfonii Dvoráka składa się z trzech części, ale muzycznie jest typowa dla stylu Dvořáka ze względu na szerokie, płynne melodie, różnorodność powiązanych ze sobą tematów w poszczególnych częściach oraz optymistyczny finał. Już ta symfonia wskazuje, że na Dvoráka miał wpływ styl Wagnera. Filharmonia Czeska gra z siłą i precyzją wszystkie części tej symfonii. W Symfonii nr 4 wpływ Wagnera jest jeszcze wyraźniejszy- głównym tematem drugiej części jest niemal cytat z „Tannhäusera”, a w części melodia przypomina fragment uwertury „Die Meistersinger”. Nie tylko wpływy Wagnera są wyraźne ale i Brahmsa. Dzieła obu wielkich kompozytorów będą jaszcze długo przenikały do kolejnych dzieł Dvořáka, ale to nie przeszkodzi być Dvořák’owi mistrzem w formalnych aspektach kompozytorskich. Później coraz wyraźniej będzie wykazywał się oryginalnością rozwiązań melodycznych. IV Symfonia pod względem wymagających temp jest trudna do ekscytującego wykonania. Bělohlávkowi to się udało. Symfonia nr 5 jest kompozycją przełomową w rozwoju indywidualnego stylu kompozytora wskazujący na stopniową ewolucję jego muzycznego stylu. Pomimo pewnych braków wyrazowych, wynikających z kontrastu między dramatycznym nastrojem ostatniej części i powściągliwym poprzednich fragmentów, uznaje się to dzieło za dojrzałe. W tej Symfonii Dvořák’owi udało się w ramach klasycznej struktury symfonii nadać jej nowy, nowoczesny charakter. Bělohlávek wspaniałą pierwszą częścią „otwiera szeroko drzwi” do smutnej, pięknej części drugiej- Andante con moto. W następnych częściach- Allegro scherzando i Allegro molto, dyrygent utrzymuje ściśle tempa jakich wymaga kompozytor. Symfonia nr 6 jest utworem przyćmionym przez trzy ostatnie arcydzieła symfoniczne kompozytora. Poprzednia Symfonia F-dur wciąż nie wykazywała takiej spójności stylistycznej, by określić ją jako kompozycję doskonałą. Jednak utwór wyróżnia się bogatą, liryczną melodią, wielką różnorodnością, żywymi rytmami, o pełnym, kolorowym orkiestrowym brzmieniu. Ta Symfonia jest bardzo dobrym występem Filharmonii Czeskiej- krytycy zwracali uwagę na subtelność zakończenia powolnej części, następujący po nim „Furiant” części trzeciej, który jest orzeźwiający i na mocno zespolone poszczególne elementy finału. Symfonia nr 7, napisana w d-moll, jest wyjątkowa w serii dziewięciu symfonii kompozytora. Charakteryzuje się dramatyczną ekspresją. a jego ponura atmosfera kontrastuje z przeważającą ilością dzieł Dvořáka. Nie ma w tej kompozycji melodii inspirowanych słowiańską tradycyjną muzyką, co charakteryzowało poprzedzającego okres twórczości kompozytora. Mimo dramatycznego wyrazu jest to także dzieło głęboko intymne, w którym kompozytor przygląda się swojej duszy i szuka odpowiedzi na podstawowe problemy egzystencjalne. Przesłuchując VII Symfonię nagraną przez muzyków Czech Philharmonic Orchestra zauważa się najlepsze cechy dyrygenta Bělohlávka- doskonałe panowanie nad rytmem i precyzyjne oddanie formy. Oczywiście VII Symfonia nie może konkurować pod względem popularności z „New World Symphony”, to jednak pod względem ogólnej koncepcji, mistrzowskich formalnych rozwiązań, jest to doskonały przykład formy symfonicznej, która należy do najważniejszych dzieł tego gatunku (wielu ekspertów nawet umieszcza go powyżej symfonii Brahmsa). Ścieżka z nagraniem tej Symfonii jest doskonałym rezultatem wpływu klasycznych form połączonych z krystalicznym, charakterystycznym stylem kompozytorskim Dvořáka. W Symfonii nr 8 kompozytor zawarł treści pełne radości życia i gloryfikacji naturalnego piękna. To dzieło jest ponownie efektem nieodpartego umiłowania kompozytora do czeskiej i słowiańskiej muzyki ludowej. Pod względem tematycznym VIII Symfonię cechuje śpiewny styl, którego kontury i diatoniczne progresje są bardziej typowe dla melodii wokalnej niż instrumentalnej, co Bělohlávek i jego zespół filharmoników oddaje bez zarzutu. Najłatwiej rozpoznawalna Symfonia- „From The New World”, została napisana w pierwszym roku pobytu kompozytora w Stanach Zjednoczonych. Silne wrażenia na jakie się kompozytor natykał w nowym środowisku, niezależność finansowa i ambicje, aby nie zawieść oczekiwań publiczności, akurat trafiły na szczyt twórczych możliwości Dvořáka co przyczyniło się najprawdopodobniej do powstania dzieła o wyjątkowej jakości. Symfonia IX i jego ostatnia (dziewiąta to magiczna liczba w historii muzyki: Beethoven, Schubert, Bruckner i Mahler również ukończyli tę samą liczbę symfonii). Symfonia ta wykorzystała charakterystyczne elementy muzyki afroamerykańskiej i indiańskiej jako podstawę dla kompozycji, która miała się z Ameryką kojarzyć. Czeski kompozytor był nowatorem bo w rzeczywistości nie istniała za czasów Dvoraka w Stanach Zjednoczonych. amerykańskiej narodowa szkoła kompozycji. Bělohlávek w Symfonii nr 9 nieściśle traktuje zapis nutowy, jeśli chodzi o tempa i pomija powtórzenia w części czwartej co sprawia, że kompozycja zyskuje na melodyjności i spójności. Barwność muzyki- żywa i pełna emocji, dopełniają dzieła. Włączenie trzech wielkich Koncertów Dvořáka do symfonicznych tytułów w zestawie jest prawdziwym prezentem, co też daje tę korzyść, że atrakcyjnie dopełnia czas na krążkach CD. Nagrania Belohlávka i Czech Philharmonic Orchestra gdy wykonują Koncert wiolonczelowy h-moll z Alisą Weilerstein, Koncert skrzypcowy a-moll z Frankiem Peterem Zimmermanem oraz Koncert fortepianowy g-moll z Garrickiem Ohlssonem są równie ważnymi spektaklami co symfonie, wysłuchanie ich jest samą przyjemnością. Włączenie koncertów do zestawu symfonii daje pakiet o większej wartości, co powinno kusić do zakupów melomanów. Dźwięk wysokiej rozdzielczości firmy Decca Records zapewnia czyste detale i ciepło-przestrzenny dźwięk, który jest spójny przez cały czas zapisany na sześciu dyskach. Nie potrzeba mieć też obaw o ogólny balans tonalny- oddanie barw instrumentów jest bez zarzutu. Mimo że są kolekcjonerzy posiadający wybitne indywidualne nagrania, ta bardzo obszerna kolekcja stanowi znaczące osiągnięcie edytorskie.
[1] Rudolfinum, w dużej części wg – to audytorium muzyczne w Pradze, w Czechach. Jest to jeden z najważniejszych neorenesansowych budynków w mieście i znajduje się na placu Jana Palacha na brzegu rzeki Wełtawy, na Starym Mieście. Nazwano go na cześć Rudolfa, księcia Austrii, który przewodniczył otwarciu w 1885 r. związany jest z muzyką i sztuką. Obecnie w budynku mieści się Orkiestra Filharmonii Czeskiej i Galeria Rudolfinum.
Największe audytorium muzyczne, Dvořák Hall, jest jednym z głównych miejsc Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego w Pradze i słynie z doskonałej akustyki. Hala Dvořáka w Rudolfinum jest jedną z najstarszych sal koncertowych w Europie. 4 stycznia 1896 r. Sam Antonín Dvořák poprowadził w sali Filharmonię Czeską podczas swojego pierwszego koncertu. Nagrania, nawet te starsze, zrealizowane w Rudolfinum były zawsze niezwykle spójne, a niewielkie wygaszanie rezonansu dawało delikatny blask, pozostawiając detale jako nieukryte. Ta sala była miejscem nagrania płyty skrzypaczki Nicoli Benedetti- „Koncerty skrzypcowe Czajkowskiego-Brucha”.
Artykuł jest w fazie opracowywania
Kolejne rozdziały:
