Te same tytuły w różnych edycjach płytowych
(rozdział dwudziesty pierwszy, część 2)
Okres kilkunastu ostatnich miesięcy był wspaniałym czasem dla rzeszy audiofilów oczekujących poprawy jakości technicznej płyt zawsze lubianych, zaliczonych do klasyki rocka i popu. Warto spojrzeć na entuzjastyczne reakcje melomanów w ramach platform społecznościowych na nowe wydania klasyki rocka wydanych w formacie SACD… Najlepiej reprezentowanym artystą przez wydawnictwo Polskie Nagrania w tym formacie do tej pory jest Czesław Niemen:
Serię “Polskie Nagrania catalogue selections – Limited Edition SACD Hybrid” reprezentują koronne albumy Czesława Niemena w tym „Dziwny jest ten świat”, długo oczekiwane reedycje „Katharsis” i „Idée Fixe”, „Niemen Enigmatic” oraz „Niemen vol. 1 i Niemen vol. 2 (Marionetki)”. Albumy te zostały na nowo zremasterowane przez Damiana Lipińskiego z firmy Pro-Audio Mastering [1]. Reedycja najważniejszych płyt z katalogu wytwórni „Muza” w formacie SACD, była możliwa dzięki dostępności analogowych taśm matek w archiwach Polskich Nagrań. Polsko-angielskie książeczki zawierają słowo wstępu autorstwa Marka Romańskiego. Fani znajdą w nich pierwszy raz opublikowane protokoły z sesji nagraniowych. Znakiem rozpoznawczym serii jest tzw. Obi, nałożone na lewy grzbiet opakowania.
__________________________________________________
Różne były koleje losu pierwszych płyt Czesława Niemena, które wydane przy końcu lat 60. ubiegłego wieku, były analogowymi muzycznymi ścieżkami. Gdy potrzebny był nowy mastering dla wyprodukowania krążków CD powstawały bardziej zróżnicowane brzmieniowo edycje nie ze względów materiałowych użytych do płyt, jak w przypadku analogowych wersji, lecz z uwagi na różne wizje artystyczne zajmujących się masteringiem materiałów źródłowych Przedstawię niektóre na podstawie albumu „Sukces”, który miał swoją premierę w 1968 roku (Polskie Nagrania Muza – XL 0390) i albumu „Dziwny jest ten świat” z roku 1967.
Różnice pomiędzy poszczególnymi edycjami analogowymi ograniczały się do większego lub mniejszego nasycenia dźwięku, stopnia zaszumienia ścieżek, stopnia zaznaczenia sybilantów czy wydatniejszych, lub nie, tonów basowych. Jednak w przypadku płyt analogowych różnice te w przypadku płyt o tytule „Sukces” były akceptowalne, bo jednak oparte były o efekty pracy dwóch osób: inż. H. Jastrzębskiej i realizatora W. Piętowskiego, niezależnie czy jest to wersja mono czy stereo.
Pierwsze wydanie cyfrowe ukazało się w 1992 roku nakładem wytwórni Digiton, a już cztery lata później Czesław Niemen, niezadowolony z dotychczasowych edycji, podjął się samodzielnego zrekonstruowania swoich nagrań. Powstała edycja na złotym krążku CD o nr katalogowym PNCD 354, wydana przez Polskie Nagrania Muza.
Wydanie to powstało w ramach serii remasterów wykonanych przez Niemena w jego domowym studio, składających się na serię „Niemen od początku” i nosiła numer III. Do transferu z taśmy analogowej użyto 20-bitowych przetworników analogowo-cyfrowych. Wersje wytłoczone na złotym podkładzie, uznaje się powszechnie, nie tylko w kręgach audiofilskich, że złoty podkład daje inny (łagodniejszy, ciepły i gładki) dźwięk. W przypadku płyty „Sukces” szybko słuchacz zapomni, że nośnikiem nagrań jest złoty krążek. Wokal Niemena, z pierwszych wydań pojawiający się z przodu, mający konkretną bryłę, został wycofany. Wokal stał się rozjaśniony o krzykliwym zabarwieniu. Instrumenty sytuowane w jednej linii, co prawda lepiej wyselekcjonowane to jednak zbyt małe by można było się w nie wsłuchiwać. Wraz z rozjaśnieniem dźwięku i słabo definiowanym basem zwiększono wrażenie krzykliwości. Rytm nie jest zaznaczany stopą, a i pozostałe bębny słabo zaznaczają swoją obecność. Wyostrzenie brzmienia tak niekorzystnie wpłynęło na odbiór muzyki zawartej w 12. utworach zniechęca do powtórnego słuchania płyty.
Ratunkiem dla słuchaczy może być edycja Polskich Nagrań z 2014 roku o nr katalogowym- PNCD 1571.
„Sukces” dostępny w wersji CD zachowuje oryginalną szatę graficzną. Dodatkowo album opatrzono bogatą, dwujęzyczną książeczką z tekstem Piotra Chlebowskiego. Album przygotowywano we współpracy z Fundacją im. Czesława Niemena, a odrestaurowaniem nagrań zajęła się Eleonora Atalay, córka Czesława Niemena. Remastering z zachowaniem „ducha” i natury oryginalnego brzmienia z lat sześćdziesiątych został wykonany przez Jacka Gawłowskiego.
Drugi album solowy Niemena nagrany ze stowarzyszeniem zespołu Akwarele jest soulowo zabarwionym wydawnictwem w dorobku Niemena. Album uznano za udany, z najbardziej zwracającym uwagę utworem tytułowym, który chociaż wyraźnie polski niewiarygodnie emanuje stylem Jamesa Brown’a. Doskonały wokal Niemena jest co najmniej konkurencyjny dla króla soulu. Skoro w tle jest soul to i rytm musi być (wreszcie) czytelny… I jest! Tę reedycję należy uznać za starannie przygotowaną pod względem dźwiękowym (ale również od strony poligraficznej). Jest ona najbliżej oryginalnego wydania winylowego z 1967 roku, a w pewnych elementach jest od niego nawet lepsza, zwłaszcza pod względem miękkości i głębi. Barwa jest ciepła i nasycona. Dolne partie, na oryginale zawężone, tutaj co prawda nie został mocno uwypuklony, ale jest mocniejszy niż na wszystkich innych wydaniach cyfrowych. Wyrównano też zakres niższej i wyższej średnicy, bo w wersji „złotej” brakowało niższych rejestrów środka pasma częstotliwości. Wolumen instrumentów i wokalu podwyższono do rozmiarów satysfakcjonujących. Znacznie polepszono selektywność i tym samym czytelność, bez ostrości i twardego ataku. Tak więc ten remaster uznaję za lepszy od wszystkich wcześniejszych i chyba poszukiwania czegoś jeszcze lepszego odłożę na długi czas, bo ten pozwala mi słuchać płyty „Sukces” wreszcie z przyjemnością (choć ograniczoną, bo nie stała się bodźcem do częstego sięgania po egzemplarz z zamiarem słuchania).
Sama przyjemność słuchania to rzeczywiście za mało…
26 stycznia 2024 roku przewidziano do sprzedaży limitowaną edycję z okazji 75-tych urodzin Empiku (empik #75) płyty „Sukces”, wykonanej przez Niemena i zespołu Akwarele. Nagrania do płyty rozpoczęły się 18 kwietnia w studiu nr 12 Polskich Nagrań przy ul. Długiej w Warszawie i trwały do 25 kwietnia. Ścieżki muzyczne zostały nagrane na magnetofonie czterościeżkowym i zostały zmiksowane na taśmę monofoniczną. Nowa edycja, wydana przez Polskie Nagrania, która otrzymała numer katalogowy- 50541 9 79358 7 9, została przygotowana do formatu SACD przez Damiana Lipińskiego w ramach firmy Pro-Audio Mastering. W zestawie: pasek obi w języku angielskim i czarna naklejka „Edycja limitowana z okazji 75-tych urodzin Empiku empik #75”.
Album Czesława Niemena „Sukces”, wydany w ramach cyklu „Polskie Nagrania catalogue selections„, został zrealizowany w formacie SACD (Super Audio Compact Disc). Reedycja najważniejszych płyt w formacie SACD, ze względu na dostępność archiwów Polskich Nagrań w postaci analogowych taśm matek, jest naturalnym wyborem umożliwiającym najdoskonalsze zbliżenie się albumów do analogowego oryginału wynosząc je na niespotykany dotąd na polskim rynku muzycznym poziom. W celu zapewnienia pełnej zgodności ze standardowymi odtwarzaczami płyt CD, niniejsza seria SACD została wykonana jako hybrydowa i zawiera dodatkową warstwę danych w formacie CD Audio, czytaną przez wszystkie odtwarzacze CD. Częstotliwość próbkowania strumienia danych DSD wykorzystywanego na płytach SACD jest 64 razy wyższa niż na płycie audio CD i wynosi 2,824MHz.
Album „Dziwny jest ten świat” (1967), który jako pierwszy w historii polskiej fonografii osiągnął status „Złotej płyty”, album drugi w katalogu płytowym otrzyma mocno zasadny tytuł- „Sukces„, choć słowa piosenki „Sukces”, autorstwa Niemena, mówiły o spełnionej miłości. Przyznam się, że album „Sukces” od momentu debiutu w 1968 roku (nr kat.- XL 0390) nie był moim ulubionym, chyba z winy jego dotychczasowego niedoskonałego brzmienia, zresztą nie byłem wyjątkiem: Marek Romański, autor notatki do najnowszego remasteru SACD pisał, że okazał się on ciekawszy, lepszy i dojrzalszy od debiutu. Sam Niemen przez długi czas jej nie lubił. W książeczce do boxu Niemen od początku, czyli w 1996 roku, pisał: „Pamiętam, że dostawałem wysypki na bezbarwne brzmienie niektórych nagrań. Dziś znacznie łatwiej je akceptuję. (…) Zaskakuje mnie samego jakaś nieznana (lub może zapomniana) siła ekspresji, która wyróżnia ten album korzystniej niż przypuszczałem.” I ta płyta w 1970 roku otrzymała wyróżnienie „Złota płyta”.
Oryginalne wydanie „Sukcesu”, w wersji mono, na płycie LP brzmi dobrze. Jest gęste, dobrze wypełnione alikwotami z pasmem środkowym mocniej wyeksponowanym, co podkreśla wolumen głosu Niemena, pełniej oddaje brzmienie organów i perkusji. Wycofany wyższy rejestr i niższy bas, daje brzmienie przyjemnie, ciepłe i gładkie. Cyfrowy remaster Polskich Nagrań z 2014 roku jest bardziej otwarty i jaśniejszy- nie każdy fan takie brzmienie preferuje. Nie zauważa się w tym masterze dociążenia i nasycenia, czym charakteryzował się oryginał. Wersja cyfrowa z 2014 roku, przygotowana przez Jacka Gawłowskiego i Eleonorę Atalay wydaje mimo wszystko dobra, ale brakuje tego czegoś co sprawia, że nagranie nie ma w sobie magii, którą dostarcza LP. Nagrania z 2014 roku mają ograniczone pasmo przenoszenia i dynamikę, co powoduje pewne spłaszczenie obrazu pomiędzy głośnikami. Piosenki w wersji SACD (z warstwy CD) dają wiele więcej- pełniejsze nasycenie aliwotami, naturalniejsze barwy, szerszą i głębszą scenę muzyczną. Nieiwele brakuje do realności przekazu muzycznego, bo głos Niemena nie jest wystarczająco blisko słuchacza. Nie jest to idealna reedycja, choćby z winy schodzenia barwowego w stosunku do winylowych wersji.. Jednak należy przyznać wersji SACD dominującą pozycję przy zakupach wybierając pośród wszystkich do tej pory wydanych edycji płytowych „Sukcesu”.
__________________________________________________
Album „Dziwny jest ten świat„, nagrany przez Czesława Niemena i zespół Akwarele (w składzie: Tomasz Jaśkiewicz – gitara; Marian Zimiński – fortepian, organy; Paweł Brodowski – gitara basowa i Tomasz Butowtt – perkusja), został wydany w 1967 roku przez Polskie Nagrania Muza (nr kat.– XL 0411).
„Dziwny jest ten świat” to bez wątpienia najważniejszy album nie tylko w karierze Czesława Niemena, ale w ogóle w historii polskiego rocka. To na nim jego autor stał się twórczą indywidualnością i nikt nigdy wcześniej tak w Polsce nie brzmiał. To tytułowy song z tej płyty wybrzmiał 23 czerwca 1967 podczas Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Niemen poprzedził go słowami: „Proszę państwa, chciałem jeszcze sprostować, że akompaniuje zespół Akwarele. I prosić pana inżyniera o wzmocnienie jeszcze mikrofonu. Ja sam będę się miksował”. Cała Polska wtedy usłyszała, jak dzieje się historia. Długogrający winylowy debiut Czesława Niemena był starannie przygotowany do sprzedaży- przede wszystkim posiadał prawidłowy balans tonalny, słychać było głębię, bas ma zupełnie dobrą artykulację i jest dobrze zdefiniowany. Blachy mają odpowiednią dźwięczność. Niestety wokal Niemena jest lekko wycofany, a całość nie posiada znaczącej dynamiki. W wokalu podkreślone zostały sybilanty co w przypadku nagrań analogowych nie przeszkadza zanadto, mimo że jest jednak odstępstwem od neutralności. Dźwięk winylowej wersji płyty „Dziwny jest ten świat” należy uznać za niezupełnie satysfakcjonujący, ale wystarczający dla przyjemnego słuchania.
W wersji cyfrowej, w formie płyty CD, pojawiła się w sprzedaży w 1991 licencyjna płyta wydana przez niemiecką wytwórnię
Digiton (nr kat.– DIG 107). Do roku 2023 wydano 16 reedycji CD, przy czym ostatnia (zremasterowana przez Jacka Gawłowskiego, o nr kat.- PNCD 1570) pojawiła się w 2014 roku, natomiast w 2023 wersja Hybrid-SACD (zremasterowana przez Damiana Lipińskiego).
Polskie Nagrania w 75 rocznicę urodzin Czesława Niemena (urodził się 16 lutego 1939) zainaugurowały wydanie serii zremasterowanych i odrestaurowanych albumów Czesława Niemena. Jako pierwsza ukazała się płyta ‘Dziwny jest ten świat” (według notatki wydawcy). Ten wielki hit to perła ze skarbca polskiej muzyki rozrywkowej i pierwszy w historii polskiej fonografii album uhonorowany złotą płytą w 1968 roku. Płyta ukazała się zarówno w wersji CD jak i winylowej. Wydawnictwo na CD zachowało oryginalną szatę graficzną winyla, jest opatrzone bogatą książeczką z tekstem Piotra Chlebowskiego, tłumaczoną na język angielski. Album przygotowywany został we współpracy z Fundacją im. Czesława Niemena.
Niemen i Akwarele zarezerwowali studio na osiem dni: zaczęli sesję 12 kwietnia 1967, skończyli 20. Duża część aranżacji powstawała na gorąco, nagrywano też głównie na setkę, na żywo, jedynie partie wokalne dograno do gotowego podkładu. Niedługo potem ukazała się płyta „Dziwny jest ten świat” (dwie płyty pod tym samym tytułem – długogrająca i tzw. czwórka). W wersjach CD na ogół trzy dodatkowe nagrania z czwórki uzupełniają repertuar pełnowymiarowego albumu. Remasteringu dokonał reżyser dźwięku Jacek Gawłowski. Oto jego komentarz: „Zadanie, jakie powierzyły mi Polskie Nagrania to. remastering dyskografii Czesława Niemena. W skład tych działań wchodzą: transfer materiału z oryginalnych taśm analogowych przy użyciu wysokiej klasy konwerterów AD w wysokiej częstotliwości próbkowania, czynności związane z odrestaurowaniem starych nagrań czyli odszumienie i usunięcie trzasków pochodzących z taśmy analogowej oraz mastering audio czyli poprawa jakości tych nagrań i dostosowanie ich do dzisiejszych standardów z zachowaniem ‘ducha’ i natury oryginalnego brzmienia z lat sześćdziesiątych. Odrestaurowaniem zajęła się córka Czesława Niemena Eleonora, która te czynności wykonuje z niesamowitą pieczołowitością, precyzją i w porozumieniu ze mną. Obróbką brzmienia i transferem zająłem się ja. Staram się, aby nagrania te po remasteringu były najbliższe temu co w latach sześćdziesiątych Polskie Nagrania wydały na płytach winylowych i do czego pokolenia słuchaczy się przyzwyczaiły. Mam nadzieję, że te wydawnictwa pozostaną najlepszą możliwie dokumentacją twórczości wyjątkowego artysty przeniesioną jak przeze wehikuł czasu w XXI wiek.” Wersja płyty „Dziwny jest ten świat” została przygotowana z wyczuciem. Ogólna barwa płyty jest nieco cieplejsza od wersji poprzednich zapisanych na krążkach CD i pełniej nasycona alikwotami. Dolny zakres częstotliwości, który na oryginalnym wydawnictwie winylowym był obcięty i niezbyt mocno rozciągnięty, w przypadku remaseringu pana Gawłoskiego nie został sztucznie uwypuklony, ale w porównaniu do poprzednich CD jest trochę mocniejszy. Jeśli chodzi o barwę to udało się poprawić jej proporcje- ciepła i chłodu, co przekłada się na naturalną miękkość przekazu. Wyraźnie lepsza jest rozdzielczość i czytelność, bez pojawiania się ostrości. Wyczyszczone zostały brudy słyszane na wszystkich innych wersjach, może dzięki temu wyraźnie słychać akustykę związaną z poszczególnymi grupami instrumentów. To dobrze przygotowana reedycja – tak od strony poligraficznej, jak i dźwiękowej. To pierwsza cyfrowa edycja bez dodatkowych utworów z „czwórki”. Ich brak wydaje się decyzją artystyczną, a nie techniczną. Od oryginału różni się szczegółami okładki, ale różnice są minimalne. Od strony dźwiękowej jest najbliżej oryginalnego wydania winylowego z 1967 roku spośród innych edycji.
29 września 2023 roku oddano do sprzedaży pięć albumów Czesława Niemena w limitowanej edycji w formacie Super Audio CD z okazji 75. urodzin empiku (działająca w Polsce sieć sprzedaży książek, wydawnictw muzycznych, filmów, gier, itp.). Jedną z płyt jest „Dziwny jest ten świat” (Warner Music Poland / Polskie Nagrania) dla której remaster przygotował Damian Lipiński. Wybór formatu Super Audio CD jest ukłonem w stronę fanów ceniących wysoką jakość dźwięku. Technologia ta umożliwia zbliżenie się reedycji albumów do analogowego oryginału.
W celu zapewnienia pełnej zgodności ze standardowymi odtwarzaczami płyt CD, niniejsza seria SACD [2] (ang. Super Audio Compact Disc) została wykonana jako hybrydowa i zawiera dodatkową warstwę danych w formacie CD Audio, czytaną przez wszystkie odtwarzacze CD.
Słuchanie płyty „Dziwny jest ten świat” w wersji Hybrid SACD sprawia wielką przyjemność i satysfakcję, bo oczekiwałem klimatycznej płyty oddającej nastroje jakie przeżywałem 57 laty wstecz i się nie zawiodłem. Od pierwszych taktów zapisanych na CD najnowszy master daje to czego oczekiwałem po płycie z lat 60.m a oczekiwałem przede wszystkim ciepła analogu (mimo że słucham zer i jedynek z cyfrowego kodu). Poza tym w każdym utworze wokal pełny barw, bez nienaturalnych sybilantów i o dużym wolumenie, jest znacznie lepiej wyrównany z tłem instrumentalnym, który został opatrzony naturalnością i bogatymi alikwotami (posłuchajcie fortepianu to będziecie wiedzieć o czym piszę) niż w poprzednich wersjach. Trudno nie wyróżnić piosenki szczególnie kochanej- „Wspomnienie”… Ależ klimat! Uwielbiam tę wersję SACD, mimo że słucham warstwy CD… Wspaniałej rzeczy dokonał inżynier Lipiński, bravo!
__________________________________________________
W czerwcu 1969 roku nakładem wydawnictwa Polskie Nagrania „Muza” na półki sklepowe trafił ostatni album „Czy mnie jeszcze pamiętasz?” Czesława Niemena, nagrany z zespołem Akwarele, w składzie: Czesław Niemen (śpiew, organy), Zbigniew Sztyc (saksofon tenorowy), Tomasz Buttowtt (perkusja), Tomasz Jaśkiewicz (gitara), Ryszard Podgórski (trąbka), Marian Zimiński (fortepian, organy) i Tadeusz Gogosz (gitara basowa). Do studio nr 12, tego samego co w przypadku płyty „Sukces”, zespół wszedł 16 września 1968 roku. Ten sam był również, czterościeżkowy magnetofon i takie samo monofoniczne zgranie materiału muzycznego.
Czesław Niemen projektując album „Czy mnie jeszcze pamiętasz?” postanowił wrócić do wcześniej wykonywanych piosenek w nowej aranżacji, tym bardziej, że na longplayu znalazły się głównie utwory śpiewane jeszcze z zespołem Niebiesko-Czarni [według notatki wydawcy]. O repertuarze płyty decydował sam Niemen, który tak tłumaczył wybór piosenek: „Brałem pod uwagę raczej moje osobiste do nich przywiązanie, popularność na koncertach we wcześniejszym okresie, no i ich zgodność z moim ówczesnym wizerunkiem estradowym. Pominąłem więc oczywiste samby z samych początków czy utwory cudzej kompozycji, wykonywane z Niebiesko-Czarnymi. Dzięki temu płyta uzyskała – mimo wszystko – walor pewnej spójności, a także stricte autorski charakter”. Na płycie pojawił się też nowy utwór: „Obok nas”. Dwa inne pochodziły spoza repertuaru Niemena: „Nie wiem, czy to warto” oraz „Przyjdź w taką noc”. Na tej płycie Niemen potwierdza, że nie jest tylko polską odpowiedzią dla wytwórni Stax czy Volt Records. W wielu bardziej balladowych utworach słyszy się uczuciowe soulowe wokale, które wskazują inspiracje. Można żałować, że po tej płycie Niemen zaczął bardziej eksperymentować i nie koncentrował się bardziej soulowej lub rhythm and bluesowej linii.
Album, wydany w 2014 roku przygotowywano we współpracy z Fundacją im. Czesława Niemena, a odrestaurowaniem nagrań zajęła się Eleonora Atalay, córka Czesława Niemena. Remastering z zachowaniem „ducha” i natury oryginalnego brzmienia z lat sześćdziesiątych zrobił reżyser Jacek Gawłowski. Zawartość płyty jest zgodna z wydaniem z 1968 roku, ale jakość dźwięku jest znacznie lepsza- czystość wokalu, duży wolumen instrumentów, naturalna ich barwa to jest coś co wyróżnia tę płytę wśród innych niemenowskich reedycji. Remaster z 2014 roku jest monofoniczny co ortodoksyjny fan zawsze pochwali. Ta edycja ma dość jasny balans tonalny, inny niż na oryginalnym winylu. Wokal jest wystarczająco wyeksponowany, co również należy pochwalić. Nieco zbyt jasny ton i pewne braki wypełnienia jednak nie pozwalają uznać edycji wypracowanej przez duet Atalay-Gawłowski za wersję definitywną, mimo przywrócenia właściwego brzmienia basu, który ma zwarty charakter i jest punktowy oraz znaczącego wzmocnienia selektywności sekcji dętej. W przypadku tej płyty remastering z zachowaniem „ducha” i natury oryginalnego brzmienia z lat sześćdziesiątych udał się w stu procentach, a może nawet przebił oryginał? Może… Ale na pewno udało się to najnowszej reedycji w formacie Hybrit-SACD wydanej 26 stycznia 2024 roku. Limitowana edycja z okazji 75-tych urodzin Empiku została przygotowana pod względem technicznym przez Damiana Lipińskiego w Pro-Audio Mastering.
Wersja przygotowana przez Damiana Lipińskiego jest ciemniejsza- bliższa brzmienia pamiętanego z koncertów klubowych. Bas jest mocny, ale łatwo kontrolowany przez większość dobrych systemów audio. Dźwięk bardzo przypomina to, co znam z oryginalnego wydania na LP, ale z wyraźnie lepszą selektywnością. Panu Lipińskiemu udało się poprawić słyszalność pracy perkusji, z pełnią barw werbla, nadającym całości rytm. Instrumenty blaszane są nieznacznie cofnięte, ale doskonale wypełniające tło muzyczne. Wokal Niemena, który „zbliżył” się do słuchacza, stał się jeszcze pełniejszy i z bardziej naturalnymi sybilantami (w znacznie większym stopniu niż w remasterze Gawłowskiego). Świetnie brzmią również chórki Partity. Prawdziwie zagrała trąbka Ryszarda Podgórskiego, w „Pod papugami”, zresztą całość odbieram jako bardzo wiarygodny, żywy, spektakl muzyczny. Ogólne brzmienie, cieplejsze, pozwala odbierać kompozycje jako wyjątkowo melodyjne. Uważam, że materiał muzyczny, w przypadku reedycji „Czy mnie jeszcze pamiętasz?” w formacie Hybrid-SACD, jest jednym z najlepiej technicznie przygotowanych dzieł polskiego rocka (bądź popu) na płytach CD i SACD.
__________________________________________________
Piąty Longplay Czesława Niemena „Niemen”, nazywany czerwonym albumem [według notatki wydawcy], przeszedł do historii jako pierwszy dwupłytowy album z muzyką popularną wydany w Polsce, a zamieszczony na okładce charakterystyczny portret Niemena, stał się swoistą ikoną popkultury. Album ten, drugi nagrany z formacją Niemen Enigmatic, uważany jest za najbardziej rockowy w dorobku Czesława Niemena. Ukazał się on w marcu 1971 roku, a nagrany został na przełomie 1970 i 1971 roku. Czesław Niemen ponownie sięgnął po poezję Cypriana Nowida: „Aerumnarum plenum” oraz „Italiam, Italiam”. Z albumu tego pochodzi też niezapomniany „Człowiek jam niewdzięczny” autorstwa samego Niemena. Oryginalny album przygotowywano we współpracy z Fundacją im. Czesława Niemena. Remasteringiem i restauracją nagrań zajęła się Eleonora Atalay, córka Czesława Niemena. Pierwsze wydania płyty „Niemen” zostały wydane w wersji mono lub stereo.
W lutym 1969 roku Niemen ze swoim zespołem wyjechali do Włoch na zaproszenie Antonia „Cici” Forestiego, ich menedżera. Początkowo grali w niewielkim klubie Stork, a później również podczas imprez plenerowych. Zarobione pieniądze w dużej części Niemen przeznaczył na kupno nowego sprzętu muzycznego- dwa wzmacniacze Marshalla i części do Hammonda. Po powrocie do Polski lider zespołu Niemen Enigmatic poczynił gruntowne zmiany w składzie zespołu towarzyszącego. W nagraniach do „Czerwonego Albumu” udział wzięli: Jacek Mikuła organy Hammonda, Tomasz Jaśkiewicz gitara, Janusz Zieliński gitara basowa, Czesław Mały Bartkowski perkusja, muzykom towarzyszyło trio wokalne w składzie: Krystyna Prońko, Zofia Borca i Elżbieta Linkowska. Przy nagraniu drugiego krążka, w styczniu 1971 roku, w składzie zespołu nastąpiły pewne zmiany: trio wokalne zastąpiła grupa Partita, a w większości nagrań na perkusji gra Janusz Stefański. Gościnnie wystąpił też Zbigniew Namysłowski grając na flecie do kompozycji swojego autorstwa. Ze starego zespołu pozostał tylko Tomasz Jaśkiewicz. „Czerwony Album” jest wypełniony muzyką progresywną z jazzem w tle. Niemen Enigmatic został nagrany w studiu nr 12 Polskich Nagrań, w dniach od 18 do 24 grudnia (tak, nawet w wigilię) 1970 roku i od 4 do 12 stycznia 1971 roku. Nagrywali go Zofia Gajewska i Jacek Złotkowski. Miks został wykonany w technice stereofonicznej, a na potrzeby wersji mono sygnał zmonofonizowano. Niestety studio nr 12, dysponowało w czasie nagrań magnetofonami starszej generacji o małej liczbie ścieżek.
Eleonora Niemen Atalay w 2014 roku zremasterowała materiał muzyczny dwu płyt albumu „Niemen”, wydany przez Polskie Nagrania Muza jako podwójny album CD, o nr katalogowym– PNCD 1574 A/B, z okładką typu digipack. Wydanie to należy do serii oznaczanej jako „Remaster 2014”, kiedy to ukazała się pierwsza płyta, „Dziwny jest ten świat”. Podobnie jak poprzednie wydano tę reedycję z ładnie odtworzoną poligrafią, z zachowaniem wszystkich czterech stron wydania winylowego typu gatefold. Digipak ma jednak trzy elementy, w środkowym wklejono dobrze opracowaną książeczkę. W grafikę okładki wkradł się pewien błąd- użyte logo pochodzi z czasów sprzed 1971 roku. W roku, w którym ukazał się „Czerwony Album” album, Polskie Nagrania MUZA zmieniły logo na nowocześniejsze – wciąż w owalnym kartuszu, ale ze zmodernizowanym liternictwem. Płyty z logotypem takim, jak na wydaniu Remaster 2014 ukazywały się od około 1967-68 roku do końca 1970.
Trafnym posunięciem jest rozdzielenie nagrań na dwie osobne płyty, wsuwane w okładki, jak w oryginalnym albumie winylowym. Wydanie wraca do oryginalnego tytułu płyty – na grzbiecie widnieje napis „Niemen”. Podobnie jak na oryginalnym wydaniu winylowym na krążkach CD widnieje napis, że wykonawcą jest grupa Niemen Enigmatic.
Pod względem brzmienia remaster z 2014 roku nawiązuje wyraźnie do oryginalnego wydania stereo. Jest mocny bas, jest mocna gitara i bogate organy Hammonda. Niestety głos Niemena jest lekko rozjaśniony, ale tak też brzmi on w obydwu oryginalnych wersjach winylowych. Głos Niemena nie jest też mocniej wypełniony. Choć można mieć pretensje do remasterującej pani Atalay, że nie wzorowała się naturalnością barw wokalnych Niemena prezentowanych na koncertach (w tym przypadku chodzi o naturalność sybilantów i mniej jasne wyższe rejestry). Przeciwnie gitara- jest bardziej obecna. Podobnie zresztą jak organy Hammonda. Bas jest gęsty i konkretny. Chórki Partity korzystają brzmieniowo na zwiększonej selektywności. Ogólnie rzecz ujmując słuchacz ma do czynienia z mocnym, rockowym brzmieniem.. Mimo wszystko należy uznać dźwięk tej reedycji jako najlepszy spośród wszystkich wydań, jakie do tej pory się ukazały.
Album Czesława Niemena „Niemen” (tzw. czerwony album) w formacie Hybrid-SACD wydany w limitowanym nakładzie, w ramach cyklu „Polskie Nagrania catalogue selections”. Jest to pierwsza w Polsce edycja tej płyty zrealizowana w formacie SACD (Super Audio Compact Disc). Edycja ta posiada czarną naklejkę „empik #75”, co oznacza, że ta reedycja uświetnia jubileusz 75-lecia Empiku. Polsko-angielska książeczka zawiera słowo wstępne autorstwa Marka Romańskiego. Fani znajdą w nich pierwszy raz opublikowane protokoły z sesji nagraniowych. Znakiem rozpoznawczym serii jest tzw. obi, nałożone na lewy grzbiet opakowania. Szatę graficzną serii zaprojektował Łukasz Hernik.
Ta jedna z najważniejszych pozycji płytowych z katalogu Polskich Nagrań, została na nowo zremasterowana i wydana z niespotykaną dotąd starannością. Nagrania dla „Czerwonego Albumu” zostały zremasterowane przez Damiana Lipińskiego w ramach firmy Pro-Audio Mastering z dostępnych archiwów Polskich Nagrań w postaci analogowych taśm matek. Album został wydany 26 stycznia 2024 roku przez Polskie Nagrania / Warner Music Poland.
W celu zapewnienia pełnej zgodności ze standardowymi odtwarzaczami płyt CD, niniejsza seria SACD została wykonana jako hybrydowa i zawiera dodatkową warstwę danych w formacie CD Audio, czytaną przez wszystkie odtwarzacze CD. Częstotliwość próbkowania strumienia danych DSD wykorzystywanego na płytach SACD jest 64 razy wyższa niż na płycie audio CD i wynosi 2,824MHz [według notatki wydawcy].
Reedycja w formacie Hybrid-SACD płyty „Niemen” jest następnym krokiem ku doskonałości brzmieniowej tej jednej z najlepszych płyt Czesława Niemena. Remaster przybliża wokal Niemena do słuchacza co jest efektem zwiększenia wolumenu wokalu lidera zespołu Enigmatic. Zwiększona selektywność tonów pomaga słuchaczowi wniknąć w inspirującą grę jazzowych muzyków, którzy świetnie się odnajdują w nurcie art.-rockowym. Ogólne brzmienie zespołu jest w nowym masterze obniżone, a że tony są dużo lepiej wypełnione niż w poprzednich edycjach „Czerwonego Albumu” to i w efekcie uzyskano przekaz zbliżony do realnego. W poprzednich edycjach drażniły syntetycznie brzmiące sybilanty wokalu Niemena… W tej ostatniej wersji płyty „Niemen” stały się one naturalnie brzmiącymi. Ta wspaniała muzyka uzyskała jeszcze więcej walorów i prawdy brzmieniowej. Gdy dźwięki jakie słyszy słuchacz są naturalne, zaokrąglone i ciepłe to cała jego uwaga zostaje przeniesiona na doznania artystyczne- melodykę, harmonię, ekspresję bądź ukryte treści w przekazie muzycznym. Czyż nie o to chodzi twórcom dzieł artystycznych?
[1] Płyty Czesława Niemena zostały zremasterowane w formacie DXD (Digital eXtreme Definition) przez Damiana Lipińskiego, odpowiedzialnego za dźwięk na nowych edycjach SACD wytwórni Polskie Nagrania. Remaster dokonany w DXD, jest zamieniany na DSD po czym tłoczy się z niego płyty SACD. W Europie są dwie tłocznie tego typu: DACD (Digital Audio Disc Corporation) – austriacka, mieszcząca się w Salzburgu, której właścicielem jest firma Sony oraz Sonopress – niemiecka, mieszcząca się w Gütersloh. Materiałami źródłowymi dla płyt Niemena w wersji SACD były głównie pliki dostarczone przez wydawcę, poza płytą „Idée Fixe”, którą zgrał samodzielnie, u siebie w studio z taśmy “master” do plików DXD. Pozostałe były plikami 24/96 właściciela JG Mastering Lab, skonwertowanymi przed obróbką do DXD.
[2] SACD to format fizyczny dźwięku wysokiej rozdzielczości, który jako nośnik informacji cyfrowej wykorzystuje kodowanie DSD (ang. Direct Stream Digital) oparte o modulację gęstości impulsów PDM (ang. Pulse-Density Modulation). Kodowanie DSD w odróżnieniu od kodowania PCM (ang. Pulse-Code Modulation) znanego ze standardowych płyt CD zamiast wielobitowych próbek o stałej ilości bitów opisujących zdarzenie muzyczne, wykorzystuje jednobitowy sygnał strumieniowy. Kodowanie DSD w miejscach gdzie jest to konieczne, wytwarza więcej punktów charakterystycznych niż w przypadku kodowania PCM, przez co odzwierciedla możliwie najdokładniej przebieg sygnału analogowego, stając się de facto jego cyfrowym odpowiednikiem. Częstotliwość próbkowania strumienia danych DSD wykorzystywanego w przypadku płyty SACD jest 64 razy wyższa niż na płycie audio CD i wynosi 2,824MHz. Format SACD umożliwia przeniesienie imponującego zakresu dynamiki sięgającego 120dB. Co oczywiste umożliwia w pełni przeniesienie dźwięku w jakości studyjnej, pozbawionej limitów znanych z tradycyjnych płyt CD.
